Ngũ vị tử và 3 bài thuốc hữu ích

Ngũ Vị Tử (五味子) có tên khoa học là Schisandra chinensis, là một loại thảo dược quý có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Cây có nguồn gốc từ Đông Á, đặc biệt được sử dụng nhiều trong Y học cổ truyền Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam.

Phần quả cảu cây được dùng làm thuốc, với 5 vị đặc trưng: chua, cay, mặn, đắng, ngọt (vị chua mạnh nhất), vì vậy cây có tên Ngũ vị tử (hạt 5 vị).

Hình thái học

Quả tươi

• Quả mọc thành chùm, hình cầu nhỏ, có màu đỏ tươi hoặc đỏ sẫm khi chín.
• Bề mặt quả nhẵn bóng, mọng nước, đường kính khoảng 5–8 mm.
• Khi cắt ngang, bên trong chứa một hoặc hai hạt có hình dạng dẹt.

Quả Ngũ vị tử tươi

Quả khô (dược liệu)

• Quả được phơi hoặc sấy khô, có màu nâu sẫm hoặc đỏ thẫm.
• Kích thước nhỏ, đường kính khoảng 3–5 mm, vỏ nhăn nheo và hơi cứng.
• Khi bẻ ra, bên trong có hạt màu vàng nâu, bề mặt trơn, hạt có mùi thơm nhẹ.

Dược liệu ngũ vị tử (quả khô)

Các tác dụng của Ngũ vị tử

Tăng cường chức năng gan

Ngũ vị tử tăng cường chức năng gan thông qua nhiều cơ chế khác nhau, nhờ vào các hoạt chất sinh học đặc biệt có trong loại dược liệu này, như schisandrin, schisandrol, schisantherin, và các lignan khác.

Các tác dụng trên gan gồm: chống oxy hoá, bảo vệ tế bào, kích thích tái tạo tế bào, giải độc, chống viêm, giảm mỡ gan.

Cải thiện sức khoẻ thần kinh

Ngũ vị tử có tác dụng cải thiện trí nhớ, giảm căng thẳng, lo âu, giảm trầm cảm, tăng tỉnh táo và hỗ trợ giấc ngủ.

Ngũ vị tử thường được phối hợp với các vị thuốc khác như lạc tiên, tâm sen để có tác dụng an thần, ngủ ngon tốt nhất.

Tăng cường sức đề kháng

Schisandrin B và các polyphenol trong Ngũ vị tử có tác dụng chống Oxy hoá mạnh mẽ, kích thích hệ miễn dịch. Ngoài ra, lignan trong dược liệu có tác dụng kháng khuẩn nhẹ, chống viêm.

Hỗ trợ hô hấp

Ngũ vị tử giúp làm dịu đường hô hấp, giảm tiết nhầy; chống viêm và bảo vệ phổi. Không những vậy, nó còn hỗ trợ điều trị hen suyễn bằng cách giãn phế quản, giảm co thắt khí quản, giảm miễn dịch quá mức.

Tăng cường sinh lý

Ngũ vị tử có tác dụng cải thiện sinh lý cả nam và nữ thông qua việc tăng cường sản xuất năng lượng, cân bằng hormone, cải thiện lưu thông máu, giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng cùng nhiều cơ chế khác nhau khác.

Các bài thuốc hữu ích

Ngũ vị tử có thể được dùng theo nhiều cách khác nhau như pha trà, sắc thuốc, dùng dạng cao chiết hoặc bột khô.

Bổ gan, giải độc gan

Ngũ vị tử 10g, nhân trần 20g, diệp hạ châu 15g, râu ngô 10g: đun với 1 lít nước đến sôi, để lửa nhỏ 20 phút. Chia làm 3 phần, uống sáng, trưa và tối. Dùng liên tục 7 đến 10 ngày để giải độc gan hiệu quả.

An thần ngủ ngon

Ngũ vị tử 10g, lá vông 15g, tâm sen 8g, lạc tiên 6g: đun với 700mL đến sôi, cho lửa nhỏ, tiếp tục đun đến khi còn 200mL. Uống trước khi đi ngủ 1 tiếng. Dùng liên tục 7 đến 10 ngày để có hiệu quả tốt nhất.

Lưu ý: Nên uống cùng một giờ (8-10 giờ tối) mỗi ngày.

Bổ thận tráng dương

Ngũ vị tử 10g, ba kích 15g, dâm dương hoắc 12g, câu kỷ tử 10g, táo đỏ 10 quả: đun với 1 lít nước đến sôi, để lửa nhỏ 20 phút. Chia làm 3 phần, uống sáng, trưa và tối. Dùng liên tục 7 đến 10 ngày để có hiệu quả tốt nhất.

Lưu ý: không nên tự ý sự dụng Ngũ vị tử, mà cần có sự tham vấn của các chuyên gia Y tế về kết hợp, liều lượng; đặc biệt khi bạn có bệnh nền, đang sử dụng thuốc, mang thai hoặc cho con bú.